Marc Siepman doorkruist het land met gratis cursussen om het belang van de bodem bekender te maken. De vraag ‘kan ik er wel geld mee verdienen?’, heeft hij achter zich gelaten. Leven doet hij van donaties. ‘We moeten weer afhankelijk van elkaar worden.’

Een schrijver zonder goede pen voelt zich onthand, zeker tijdens een interview. Gelukkig besluit mijn pen er mee op te houden tijdens het gesprek met Marc Siepman. Marc is naast docent en schrijver over de bodem, een groot voorstander van een geefeconomie. Dus grijpt hij zonder dat ik iets hoef te zeggen naar zijn tas. ‘Hier heb je een pen.’ Ik: ‘Die schrijft lekker!’ Marc: ‘Dan mag je ‘m houden.’

Ik tref Marc in de Voedseltuin in Rotterdam, een prachtig permacultuurproject. Vrijwilligers kweken er groenten en fruit voor klanten van de Voedselbank en andere mensen met weinig budget. Na zijn cursus Ondergronds gezwam aldaar mag ik hem bevragen. Hoe je je van IT’er ontwikkelt tot rondreizend bodemdeskundige. En de hamvraag: hoe leef je zoals je echt wilt zonder die eeuwige zorgen over geld?

In eigen hand

‘Als betaalde websitebouwer merkte ik op dat ik werken voor een klant vaak verschrikkelijk vond. Deed ik precies hetzelfde werk voor mezelf, dan vond ik het heerlijk. Werken voor een baas is dus niks voor mij. Mijn energievoorraad raakt er van uitgeput en ik belandde in een persoonlijke crisis. Nu doe ik dingen waar ik energie van krijg, voor mijzelf en niet voor iemand anders.

In 2009 kwam ik in het tijdschrift van Omslag (ZOZ – Tijdschrift voor doen-denkers) een aankondiging tegen van een permacultuur opleiding. De opleiding sprak mij meteen aan: dit is wat ik zoek. Ik maakte me altijd wel bezorgd over het milieu, zonder een idee te hebben wat we daar nou aan moesten doen. Permacultuur bood mij  handvatten, met een aanpak die veel verder gaat dan het doen van kleine suffe dingen als het indraaien van spaarlampen. Het zet in op grootschalig herstel van ecosystemen en het toenemen van biodiversiteit. Bovendien ligt de macht niet bij andere partijen zoals grote bedrijven, je kunt zelf iets doen. Dat gaf mij een fijn gevoel.

De bodem als blinde vlek

Bij de opleiding viel mij de grote aandacht voor de bodem op. Ik ontdekte dat die heel belangrijk is, maar dat ik er eigenlijk geen klap van wist. Daar verbaasde ik me over: dacht ik al jaren duurzaam te doen, maar de bodem was een blinde vlek! Onvoorstelbaar dat we zo weinig kijk hebben op iets dat zo essentieel is: voor onze menselijke gezondheid, voor het klimaat, de biodiversiteit… Nog steeds ontdek ik nieuwe dingen waarvan ik denk: wow, ook dat nog. (Marc vertaalde twee boeken over de bodem: Teaming with microbes en Building soils naturally – link naar vertalingen).

Naar aanleiding van mijn verbazing over mijn eigen gebrek aan kennis, vond ik dat meer mensen moesten weten over het belang van de bodem en daarmee aan de slag gaan. Daar zijn cursussen voor nodig, maar wie geeft die? De enkele cursussen die al bestonden, waren duur en niet voor iedereen toegankelijk. Daarom ben ik in 2011 zelf maar begonnen met het geven van die gratis cursussen, maar niet omdat ik mezelf nou de meest aangewezen persoon vond om les te geven in de bodem. Ik besloot om gewoon te beginnen.

Leven volgens een geefeconomie

Mijn vrouw en ik doen wat we belangrijk vinden, wat we leuk vinden en waar we energie van krijgen. Mensen die waarderen wat we doen, geven ons een donatie. Die donaties zien wij als een basisinkomen. Het geeft ons de vrijheid om te kunnen spelen, fouten te maken, soms even niets te doen. Dat we nooit hoeven te denken: zal ik dit wel doen, want kan ik er wel geld mee verdienen. Nee, je doet het gewoon, want het is belangrijk en het moet nu gebeuren. En het geld komt dan wel. Dus als ik een artikel wil schrijven, schrijf ik gewoon een artikel. Op het moment dat je je beslissingen niet meer af laat hangen van geld, maar van de vraag “waar krijg ik energie van”, ga je totaal andere dingen doen.

Ik heb wel angst, maar dat gaat om dingen die echt belangrijk zijn, zoals klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. Als ik moet kiezen tussen daar aan bijdragen of zeggen: we gaan heel simpel leven en kijken wat ons gegund wordt… Dan ben ik met die laatste levensstijl uiteindelijk toch gelukkiger. Ik kan mijn leven niet meer omzetten in geld, of werk doen dat niet past bij mijn ethische principes. Dat knaagt aan mij.

Illusie van afgescheidenheid

Lijkt het je moeilijk om voor het voorzien in je levensbehoeften op onderlinge relaties te vertrouwen? Ik denk dat geld daar een rol in speelt. Als geld niet zou bestaan, zouden we meer inzien hoe afhankelijk we zijn van elkaar. We leven nu in de illusie van afgescheidenheid. We denken elkaar niet nodig te hebben, maar dat hebben we wel. Mensen kunnen helemaal niet gelukkig zijn zonder elkaar. We zijn geen individuen, maar onderdeel van een gemeenschap. Geld maakt dat wij onze relaties snel beëindigen. Je gaat naar de bakker, je vraagt om een brood, geeft geld en de relatie is beëindigd. We zijn gewend om altijd de rekening te vereffenen.

Mijn vrouw en ik proberen juist zo te leven dat we de rekening niet vereffenen. Dat mensen van ons dingen gratis krijgen, terwijl wij van andere mensen weer andere dingen gratis krijgen. Door dit niet te vereffenen, blijft de relatie open staan. Uiteindelijk wordt een gemeenschap gevormd door onderlinge afhankelijkheid. Het idee dat je financieel onafhankelijk moet zijn, wordt als iets positiefs gezien, maar is eigenlijk iets onmenselijks. Uit de bodemkunde weten we dat een plant niet op zichzelf kan bestaan, alleen als onderdeel van een complex geheel. Ook mensen gedijen het beste in gemeenschappen die veerkrachtig en complex zijn door veel onderlinge relaties.’

Wij zijn onderdeel van onze omgeving

Wat we nodig hebben om op grotere schaal in verbinding met de natuur te leven zonder onszelf uit te putten? Elkaar. Dit is typisch iets wat je niet in je eentje kunt. We moeten dus weer afhankelijk van elkaar worden. Inzien dat we van elkaar afhankelijk zijn en ook van onze natuurlijke omgeving, daar onderdeel van zijn. En dat als wij onze omgeving schaden, we daarmee onszelf schaden.

Hoe we dat doen? Ik denk dat bewustwording de sleutel is, dat is in ieder geval de weg die ik in geslagen ben, daar kom ik elke keer weer bij terug. Zolang mensen niet begrijpen waarom, verandert er niks. Ze denken bijvoorbeeld: wat heb je aan biodiversiteit, dat prikt en jeukt alleen maar. Die bewustwordingsslag hebben we echt nodig en dat kan mij niet snel genoeg gaan. Dat is nog een goede reden om die cursussen gratis aan te bieden.’

Meer weten

Marc Siepman geeft cursussen en lezingen door heel Nederland en Vlaanderen. Op zijn website vind je zijn agenda en informatie hoe je hem uit kunt nodigen om een cursus of lezing te komen geven.

Portret Marc Siepman: © Lotte Stekelenburg
Foto compostworkshop: © http://www.paradijsvogelbosje.nl/

Boek Naar de Aarde

Marc Siepman had nog veel meer te vertellen! Zijn volledige verhaal vind je in mijn boek Naar de Aarde. Hoe word ik een groene pionier?